YÖRESEL HALK VETERİNERLİGİ
Halkın hayvan hastalıklarında teşhis ve tedavide kullandığı tüm yöntem ve teknikler "halk veterinerliği" adı altında toplanmaktadır. Halk veterinere gitmeden önce hastalığı kendisi tedavi etmeye çalışır. Yörede bilinen belli başlı hayvan hastalıkları ve tedavi şekilleri şunlardır:
1. Nazar: Hayvanlara nazar değdiğine inanıldığında muska yazılarak hayvana takılır. Nazardan korunmak için mavi boncuk veya kaplumbağanın küçüğü öldürülerek kabuğu delinir ve hayvanın boynuna takılır.
2. Arpalama: Halk arasında "Gabalama" olarak da bilinir. Hayvan bağlıyken ipinden kurtulması ya da çok çalıştırıldıktan sonra dinlendirilmeden terli terli çok fazla arpa yedirilmesi sonucu görülen hastalıktır. Hayvan soğuk suya sokulur, göz damarı yarılarak kan alınır. Kanın fazla akması için hayvanın başını eğerek üzerine vurulur ve koşturulur. Sonra hayvana sulu gıdalar verilir.
3. Damak: Halk arasında "Çatı Yarma" denir. Hayvanın damağı şişer, yemini ıslatır. Şiş kısımlar bıçakla yarılarak kanatılır ve üzerine tuz basılır.
4. Dili Kırkma: Sığırlarda dilin üzeri pütür pütür olur ve hayvan yem yiyemez, geviş getiremez. Pütürler tığ ile delinir, üzerine tuz basılır. Alt ve üst dudakta görülen biçimine "Kırkma" denir. Makas, jilet ya da bıçak gibi aletle kesildiği için bu ad verilmiştir.
5. Gaz Sancısı: Dengesiz bir şekilde yonca, hardal yiyen hayvanda olur. Hayvanın karnı şişer. Şişliği karın delinerek alınır.
6. Karakuş: Eklem yerlerindeki sertliklerdir. Hayvan yorulunca ve zorlanınca olur. Hastalıklı bölge önce ispirto, acı yağ ve rakı ile ovulur. Hayvan dinlendirilir ve bu eklem yeri delinir.
7. Keçebaş: Sıcaktan hayvanın karaciğeri kaburgasına yapışır. Çamdan alınan sarı katran, haşhaş ve tuz ile karıştırılarak, hayvana yemi ile yedirilir.
8. Kırık ve Çıkıklar: Hayvanın ayağı katran ve keçe ile sarılır. Üzerine tahta çubuklar bağlanarak tekrar sarılır. Hayvan kırık ayağını yere basabilecek duruma geldiğinde sargı çıkarılır.
9. Temre (Ekzama): Hastalanan bölgeye tuzlu ve sirkeli çamur sürülür. Ağız çevresinde olan temreler kızgın demirle dağlanır.
10. Tedavisi Olmayan Hayvan Hastalıkları
- Şarbon: Şarbon hastalığına tutulan hayvan ölür. Hayvanın ölüsü gömülür.
- Zehirlenmeler: Halk arasında "Ot Tutması", "Ot Vurması", "Gavuzlama" denir. En çok baharda otlaklardan zehirli otların yenmesi ile olur. Hayvanların karınları şişer ve titreyip tepinerek ölürler. Halk, veterinerden hangi ilaçların kullanılacağını öğrenmek amacıyla bir danışman olarak yararlanmakta veya çözüm bulamadığı hastalıklarda veterinere başvurmaktadır.
|
